OCTAVIA | Bir Roma Tarihî Draması| [SENECA]
Latince Aslından Çeviren:
A. Doğucan Hanegelioğlu
Okunma Zamanı: 22 – 23 Nisan 2022
Drama / Pinhan Yayınları / 1.Basım – Mart 2022 / 112 sf.
Yunan tragedyalarına âşinayız genelde, çoğunu okuyanlar ve izleyenler vardır mutlaka. Dolayısıyla “Roma Draması” altbaşlığını görünce dikkatimi çekti ve alıp okudum hemen.
Tragedyayı okumaya geçmeden önce çevirmenin Önsöz / Kısaltmalar / Sunuş bölümlerinde verdiği bilgileri okudum. Önsöz bölümünün ilk paragrafını burada paylaşmak isterim:
“Latin edebiyatının kendine özgü bir türü olan ve Roma tarihî draması olarak da adlandırılan fabula praetextanın günümüze kalmış tek örneği olan
Octavia daha önce Türkçeye çevrilmemişti. Hem eserin Latin edebiyatı açısından özel bir önemi olması hem de Türkçeye çevrilmemiş olması sebebiyle bu çeviriyi yapmak istedim.” ( s.7)
Çevirmenin emeğine teşekkürler…
Octavia‘yı okuduğumda Yunan tragedyalarından farklı bir yön olmadığını gördüm. Okursanız siz de farkedeceksiniz eminim. Bunun sebebini şöyle açıklıyor çevirmen:
“Livius Andronicus’un Latin edebiyatını başlatması sonrasında Roma, Yunanların daha önce ele aldığı konuları ve eserler verdiği türleri kopyalamaya başladı.” ( s.9)
Bu dramanın enteresan bir yönü daha var Sevgili Okurlar. Başlığın altında köşeli paranteze alınmış Seneca [ Seneca] ismini görüyorsunuz. Yine çevirmeninin referans gösterdiği kaynaklardaki bilgilere göre, “Octavia geleneksel olarak Seneca’nın tragedya külliyatı arasında değerlendirilmiş” ( s.14). Ancak “… yazarı ve tarihi belirsizdir. Eserin Seneca’ya ait olmadığı üzerinde çok büyük bir uzlaşı bulunsa da yazıldığı tarihe dair tartışmalar devam etmektedir.” ( s.16) diyor Doğucan Hanegelioğlu.
Octavia, Roma’nın dördüncü imparatoru Claudius’un kızıdır. Nero ise Claudius’un küçük kuzeni Agrippina’nın oğludur. Claudius’un karısı Messalina öldürülünce, Claudius küçük kuzeni ile evlenir ve oğlu Nero’yu da evlat edinir. Claudius ölünce, Nero 17 yaşında tahta çıkar ve aynı yıl içinde Octavia ile evlenir. Claudius’un ölümünden birkaç ay sonra Octavia’nın erkek kardeşi Britannicus da ölür. Dolayısıyla bu şüphelenilen bir ölüm olur. Nero ve annesi arasında taht kavgaları başlar mı? Nero’nun hırsı nelere sebep olur? Okuyup öğreniyoruz efendim.
Tragedya içinde “sağduyu” görevi gören iki kişi var; Sütanne ve Seneca. Sütanne Octavia’ya nasihatler verirken, Seneca da Nero’nun hırsını dizginlemeye çabalamaktadır.
Sütanne: Yurttaşların bu büyük muhabbeti teskin etsin ruhunu.
Octavia: Teselli eder ancak, hafifletmez acımı. ( s.33)
Seneca: Yakışık almaz yakınlarına karşı çarçabuk karara varmak.
Nero: Kalbinde korkudan eser olmayana kolaydır âdil olmak.
Seneca: Ama hoşgörü de etkili bir çaredir korkuya.
Nero: Düşmanını haklamak en büyük erdemdir hükümdara.
Seneca: Vatanın babası için yurttaşları korumak önceliklidir.
Nero: Bu yumuşak başlı ihtiyar çocukları eğitse yeridir.
Seneca: Bundan da önemlidir bir delikanlıyı yönetmek. ( s.51 )
Sevgili Okurlar, dramayı okurken, cümlelerde verilen referans numaraları için kitabın sonunda yer alan Açıklamalar bölümüne bakmanız gerekebilir. Bendeniz belli başlı Yunanca / Latince tanrı isimlerini bilsem de çoğunu aklımda tutamıyorum ne yazık ki. Dolayısıyla bu bilgilerin verilmesi iyi olmuş. En beğendiğim açıklama – maalesef hâlâ okumadığım – Hesiodos ‘un İşler ve Günler adlı eserinden aktarılan “insanoğlunun beş çağı“. O çağların neler olduğunu buraya almayayım belki okursunuz eseri, okuyanlar ise zaten anlamışlardır!
Merakla ve öğrenerek okudum, sevgimle iletiyorum. Sağlık, esenlik ve kitaplar hep sizinle olsun!
Çiğdem İskent 