AYDEMİR | Müfide Ferit Tek ( 1892 – 1971 )
Okunma Zamanı: 13 – 15 Mart 2022
Tezli Roman | 1. Basım – 2002 |
Kaknüs Yayınları | 168 sf.
AYDEMİR, Müfide Ferit Tek kaleminden okuduğum ikinci kitap olup, kendisinin ilk kitabıdır. Her ikisinin de “tezli roman” olarak adlandırıldığını, yayına hazırlayan Recep Duymaz’ın yazdığı ön metinden öğrendim.
“Tezli roman” denmesinin sebebi ise, özellikle belli bir konuya odaklanması. 2018’in Haziran ayında okumuş olduğum PERVANELER‘ in konusu eğitimdeki misyonerlik faaliyetleri idi.
AYDEMİR‘de (1918) ise milliyetçilik konusu vurgulanmış.
“Burada milliyetçilik, Türkistan’da Rusya’nın nüfuzu altında yaşayan Türkler arasında milliyet duygusunun uyandırılması ve Türklerin birleştirilmesi şeklinde işlenmiştir.” (s.8) deniyor yayıncının notunda.
Tek’in bu kitabı, Halide Edip’in Yeni Turan (1912) kitabından sonra, bu konuda yazılmış en önemli eser olduğu belirtilmiş. Tüm bu vurguların temeli ise, Türk edebiyatı tarihinde, 1911 – 1923 döneminin Milli Edebiyat dönemine denk gelmiş olması. İşin tarih faslına girme hadsizliğini yapmayayım, zira mevzu derin bilgim muğlâk sevgili okurlar.
AYDEMİR romanı milli duygu vurgusunu bir aşk ile aktarıyor. Hazin Hanım ile Demir Bey’in hissedip birbirlerine itiraf edemedikleri bir derin aşk. Yollar ayrılıyor çünkü Demir Bey’in neredeyse ilahî vasfa bürünen, Rusya’daki Türkleri bir ideal altında toplama arzusu baskın çıkıyor diyeceğim amma, sanki biraz da Hazin Hanım’a duyduğu bu aşktan korkuyor ve kaçıyor.
Han Demir, oluyor Aydemir ve gittiği yerlerde kendini iyiliği ile sevdirerek müritler bulup, halkın sevgisini kazanıyor. Bundan sonrası okuyacak olanlara kalsın derim. Ah Min’el Aşk!
Sevgili Okurlar,
Romanın kimi yerlerinde, dönemin atmosferinden sebep, çok abartılmış yerler vardı. Aşırı esrik ve coşkun geldi bana. Kurguda Buda’ya, Platon’a, İsa’ya ve daha başkaca isimlere atıflar var. Bunlara ait bilgiler kitabın AÇIKLAMALAR bölümünde verilmiş. Lâkin en geniş açıklama, konunun özelliğine binaen, TEMSİL başlığı altında Ziya Gökalp’in Türkçülüğün Esasları kitabından yapılan alıntı.
Kitabın çerçevesini çizersem:
● Yayına hazırlayanın yazdığı Aydemir Üzerine başlıklı metni
● Roman
● Açıklamalar
● Aydemir üzerine kaleme alınmış değerlendirme yazıları
Bu yazılar şu kişilere ait:
• Reşit Süreyya
• Köprülüzade Mehmet Fuat
• Ömer Seyfettin
• Şevket Süreyya Aydemir ( soyada dikkat )
• Dr. Emel Esin ( Müfide Ferit Tek’in kızı)
• Ramazan Kaplan
Bu değerlendirme yazılarında eleştiri de var övgü ve takdir de var. Kimi açıktan eleştirmiş kimi süslü lâflar arasına gizlemiş. Lâkin en beğendiğim cümlelerden biri:
“İnkılabın nuru bir cemiyete daima kadınların vasıtasıyla akseder.” diyen Ömer Seyfettin’e ait!
Böyle ağır bir konuyu, üstelik ilk kitabında aktarmış olmasının hakkını teslim etmişler neyse ki.
Bilgi birikimimin az olduğu bir konuda fazla söz söylemek haddim değil. İlgiyle ve merakla okuduğumu, sonunu merak ettiğimi belirtmek isterim. Her insan evladının bir hayat görüşü elbette vardır. Şiddete başvurmadığı ve hakaret etmediği sürece fikirlere saygı gerek. Romanın amacından sebep kimi yerler çok didaktik gelse de, kendini okutan bir roman AYDEMİR. Hatta bazı tasvirler var ki çok beğendim, çünkü hem şiir gibi hem de cümlelerle resim yapmış sanki.
Benim açımdan farklı ve öğretici bir okuma oldu.
Müfide Ferit Tek ismine ilk kez, Sadık Usta’nın Fıçılarda Yaşamak kitabında rastladım – doğru hatırlıyorsam. Sonrası Aydemir ve Pervaneler‘i alıp okumak olarak devam etti.
İlgi duyan ve farklı bir okuma yapmak isteyenlere sevgimle ve şevkimle ilettim.
Sağlık, esenlik ve kitaplar hep sizinle olsun!
Alıntı:
💭”Musikisi ağlamaya, sevinç sayhaları feryada benzeyen bir memlekette, neşe yaşamıyor demektir. O halde bu riyakâr sevinçler neden?” (s.36)
Çiğdem İskent 