ARDÂVÎRÂFNÂME

ARDÂVÎRÂFNÂME | THE ARDAI VIRAF NAMEH / THE REVELATION OF ARDAI VIRAF | ARDÂVÎRÂF

Selâmlar Değerli Kitap Dostları,

Oldukça ilginç bir kitaptı Ardâvîrâfnâme. Eserin yazılış şeklinden ziyade içinden çıktığı kültür açısından pek çok şey öğrendim. Adını duyduğum ancak araştırma tembelliğine düştüğüm bir konu idi Zerdüşt dini. Din diyorum çünkü tek tanrısı var, Ahuramazda. Kutsal kitabı var, Avesta. Bu eser İslamiyet öncesi, Zerdüşt dinine mensup olan İran Kültürü’ne ait. Temel bilgileri kitaptan aktarayım yanlış bilgi vermemek adına:

· Bilimsel değer taşımasına rağmen edebi açıdan o kadar değerli edilmez,

· Mazdeist edebiyatın en önemli yapıtlarından,

· Sasaniler döneminde yazılmış,

· Alanında ilk ve benzeri olmayan bir eser

· Tek Pehlevice eser

· Yazarı bilinmemekte

· Günümüzden 1800 yıl önce yazılmış

· M.S. 3. Yüzyılda yaşadığı düşünülüyor Ardâvîraf’ın.

Peki ne anlatıyor bu kitap? Onu da kitaptan aktarayım:

“Ardâvîrâf fizik ötesi evrende cennet ve cehennem yolculuğuna çıkan ‘ilk gezgin’, Ardâvîrâfnâme ise insanın ölmeden önce rüyadayken cennet ve cehennemi de içeren öteler dünyasını gezmesi konusunda kaleme alınmış ‘en eski’ tarihsel kaynaktır.” (sf.36)

Bu eserin izlerinin Dante’nin İlahi Komedya’sı dahil birkaç eserde daha göründüğü belirtilmiş. Kültürlerin nasıl birbirine kaynaştığı aşikar sanırım.

Daha önce okuduğum Dante ve İslam kitabı ile o kitapta yer alan Hilmi Ziya Ülken’nin makalesi de aydınlatıcı bir okumaydı.

Bu kitapta yer alan metafizik yolculuğun anlatımının Dante’ninki gibi şiirsel olmadığını belirtmem gerek; hatta monoton bir aktarımı var. Zaten amaç edebi lezzet yaratmak olmamış.

Bu yolculuğa adını veren Ardaviraf, 7 kişinin arasından seçiliyor. Uykuya yatmadan önce temizleniyor, özel sular içiyor. Sonrasında ruhu bedeninden ayrılıyor, Kutsal Surûş ve Tanrı ÂZER rehberliğinde , 7 gün 7 gece sürecek Cennet – Araf – Cehennem yolculuğuna çıkıyor. Döndüğünde gördüklerini tek tek anlatıyor.

Değerli Okurlar, eserin tamamı 101 bölüm olup bunun 85 bölümünün Cehennem’e ait olması sanırım size bir fikir verir. Kitabın “eser hakkında” bölümünde “iyilikler” ve “kötülükler”in neler olduğu tek tek maddelenmiş. Keza iyilikler bölümü 35 madde iken kötülükler bölümü 93 madde içeriyor.

Yukarıda aktarımın şiirsel değil monoton olduğunu belirtmiştim. Şöyle ki; Ardaviraf, iyilik ve kötülük halinde ruhlar görüyor, rehberlerine bu ruhlar niçin böyle diye soruyor. Rehberleri de yaptıkları iyilikler veya kötülükler ne ise onları söylüyorlar. Bu böyle tekrar ediyor. Fakat buradaki manzara doğrudan hiçbir söz sanatı olmadan anlatılmış, özellikle cehennem sahnelerinde cidden içim kalktı, kötü oldum.

Kabaca hangi konular var bu ödül ve ceza kısmında birkaç örnek vereyim zira epey uzun: Aile ve Akrabalık, Çocuk Yetiştirme, Çocuğuna sahip çıkmama, Akrabalarla Evlenme, Karı-Koca İlişkileri, Ziraat, Hakemlik ve Yöneticilik, Ölülerin Ardından Ağlama vb.

Örneğin şu “Akrabalarla Evlenme” Zerdüşt inancında gerekli ve kutsal kabul ediliyor, bunu bilmiyordum. Bir de “Ölülerin arkasından Ağlama” konusu İslam’da da var, kendini perişan ederek abartılı ağlamak günah sayılıyor. Demek ki buradan gelmiş 😉

Yazdıklarımı buraya kadar okuma sabrını gösteren herkese tek tek teşekkür ediyorum. Daha fazlasını kitabı okumak isterseniz öğrenirsiniz diyerek yorumu bitireyim.

Kendi adıma iyi ki okumuşum diyorum çünkü hem İlahi Komedya’yı hem de Dante ve İslam’ı okuma emeğini verdikten sonra bu kitabı okumasam olmazdı doğrusu. Karşıma çıkması tesadüf olmasa gerek.

Bu kitabı sabırlı edebiyat okurlarına öneriyorum. Giriş ve Eser Hakkında bölümü biraz vaktinizi alacaktır – benzer bilgilerde tekrara düşülmüş – . Sonrasında ara verme ihtiyacı duyabilirsiniz. Terminoloji açısından ise bir kolaylık sağlanmış. Kitabın arkasında alfabetik olarak hangi kelimenin ne anlama geldiği ya da kişilerin kim olduğu detaylıca açıklanmış.

Bu kitabı emek verip Farsça’dan çeviren Sayın Prof. Dr. Nimet Yıldırım Beyefendi’ye teşekkür ediyorum. Kendisinin İran Kültürü, İran Mitolojisi, İran Edebiyatı ve Ahmed-i Gazzali’nin Kuşlar Hikayesi isimli çevirileri ve araştırmaları var.

Umarım kafanızı karıştırmadan toparlayabilmişimdir, zira yazılacak çok şey var ama siz kitabın kendisini okuyun daha iyi.

Kendi adıma bu okumayı yaptığım için mutluyum çünkü farklı bir okuma ile farklı bir kültürü tanımış, öğrenmiş oldum. Bir süre sonra Kuşlar Hikayesi kitabını da okuma listeme aldım.

Sevgimle ilettim. Sürç-i lisan ettiysem affola. Yolunuz hep kitaplara çıksın.

Okunma Zamanı: 12 – 20 Şubat 2019